Na podstawie przepisów prawa pracodawca zobowiązany jest do podjęcia odpowiednich działań organizacyjnych i technicznych zapobiegających powstawaniu atmosfer wybuchowych, występowaniu efektywnych źródeł zapłonu lub zmniejszających skutki wybuchu. Działania te powinny być poprzedzone analizą i oceną ryzyka wybuchowego. Dotychczas brak było odpowiednich metod i narzędzi ułatwiających pracodawcy to trudne zadanie. W Katedrze Inżynierii Bezpieczeństwa Pracy Politechniki Łódzkiej opracowano metodykę półilościowej oceny ryzyka wybuchowego i program komputerowy o nazwie ExAWZ .

W artykule pt. „Zarządzanie bezpieczeństwem w aspekcie przeciwdziałania poważnym awariom. Część 2. Problemy badawcze”, opublikowanym w „Magazynie Ex” nr 1/2008 [1] oraz w publikacjach [2, 3] przedstawiono informacje o podjęciu realizacji siedmiu projektów badawczo- rozwojowych dotyczących doskonalenia narzędzi i systemów bezpieczeństwa w odniesieniu do zagrożeń wystąpienia poważnej awarii oraz atmosfery wybuchowej, w koordynowanym przez CIOP-PIB programie wieloletnim pn. „Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy”, ustanowionym na mocy uchwały Rady Ministrów z dnia 3 lipca 2007 r., realizowanym w latach 2008–2010. Poniżej przedstawiono najważniejsze wyniki, osiągnięte w rezultacie realizacji prac wykonanych w latach 2008–2010.

Zgodnie z Prawem Ochrony Środowiska instalacje produkcyjne stosujące niebezpieczne substancje chemiczne zobowiązane są przedstawić odpowiednie dokumenty (Raport o Bezpieczeństwie i Plan Operacyjno Ratowniczy), w których demonstrowane jest zapewnienie bezpieczeństwa procesów przemysłowych. Zwykle do tego celu wykorzystywane są różne metody analizy zagrożeń, które służą do identyfikacji i oceny potencjalnych źródeł zagrożeń dla ludzi, środowiska i majątku. Efektywna identyfikacja źródeł zagrożeń wymaga zarówno wiedzy i doświadczenia, jak również zastosowania odpowiednich technik analizy zagrożeń, które posiadają określone zalety i wady.

Każda awaria przemysłowa niesie ze sobą możliwość wystąpienia poważnych konsekwencji z punktu widzenia strat ludzkich, środowiskowych czy też finansowych. Historia wielkich katastrof przemysłowych uczy pokory i jednocześnie wskazuje na konieczność prowadzenia ciągłego procesu doskonalenia rozwiązań i praktyk stosowania różnego rodzaju środków redukcji ryzyka. W ten trend dość dobrze wpisują się dyrektywy SEVESO, wprowadzane w życie przez Parlament Europejski już od 1982 roku. W bieżącym 2015 roku czeka nas wejście w życie dyrektywy 2012/18/UE (SEVESO III), która kontynuuje ścieżkę zarządzania bezpieczeństwem przemysłowym w oparciu o zarządzanie ryzykiem. Jest to próba odpowiedzi na rzeczywiste wyzwania, które związane są z utrzymującą się w czasie na stałym poziomie liczbą poważnych awarii przemysłowych na terenie Unii Europejskiej. W Preambule do tego dokumentu wyczytać można bardzo ważne stwierdzenie dotyczące konieczności podwyższenia poziomu ochrony zakładów przemysłowych, ze szczególnym naciskiem na zapobieganie poważnym awariom z wykorzystaniem najlepszych dostępnych praktyk.

W praktyce trudno jest spełnić powyższe wymagania bez narzędzia wspomagającego zarządzanie bezpieczeństwem – szczególnie w zakresie gromadzenia danych, bieżącego wykonywania ich analizy oraz rzetelnego i obiektywnego mechanizmu bezzwłocznego wypracowywania informacji o konieczności podjęcia działań zapobiegawczych. Z pomocą przychodzą metody numeryczne, w tym statystyczne, które w połączeniu z metodami kontroli i redukcji ryzyka pozwalają podjąć skuteczne działania zapobiegawcze. Total Safety Commander, czyli nadrzędny system do zarządzania bezpieczeństwem obiektów przemysłowych, jest naszą sprawdzoną propozycją optymalnego i skutecznego zrealizowania powyższych wymogów.

Z prof. dr. hab. inż. Adamem S. Markowskim rozmawia Ireneusz Rogala