Zagrożenie wybuchem pyłowym jest uwzględnione w Dyrektywach ATEX i normach zharmonizowanych, jest tam ono jednak potraktowane nieco marginalnie. Tekst zawiera w pierwszej części szczegółową analizę różnic między wybuchowością gazów/par i pyłów; w części drugiej przedstawia metodologię oceny ryzyka wybuchu pyłowego w oparciu o metodologię normy PN-EN 15233 i zasadę ALARP. W artykule przedstawiono metodologię ilościowej oceny ryzyka, która została ukierunkowana głównie na ocenę zagrożenia wybuchem na stanowiskach pracy. Metodologia oparta jest na zasadach bezpieczeństwa funkcjonalnego.

We wcześniejszych numerach „Magazynu Ex” oraz na konferencjach branżowych przedstawialiśmy nową generację radarowych systemów opomiarowania zbiorników Raptor. Szeroko omawiane były aspekty techniczne oraz kwestie dotyczące bezpieczeństwa. W niniejszym artykule poruszymy sprawy dotyczące bezpieczeństwa funkcjonalnego, skierowanego na ochronę przed przelaniem zbiornika. Wbrew pozorom temat ten jest wciąż aktualny, a dla Użytkownika parametr określający stopień ochrony przed przepełnieniem zbiornika jest nadal istotny. Pokazuje to choćby szeroko omawiana katastrofa w Buncefield, gdzie jedną z przyczyn tak rozległego wypadku był szereg następstw spowodowanych przez brak poprawnej sygnalizacji poziomu maksymalnego produktu, błędne skazanie mechanicznego przetwornika poziomu typu serwo oraz czynniki ludzkie.

W dniach od 3 do 9 lipca w Gdańsku odbywała się piąta, jubileuszowa, międzynarodowa Konferencja SSARS – Summer Safety & Reliability Seminars – organizowana przez ESRA (Europejskie Stowarzyszenie Bezpieczeństwa i Niezawodności) i PTBN (Polskie Towarzystwo Bezpieczeństwa i Niezawodności) przy współpracy instytucji naukowych i technicznych z Europy.

Bezpieczeństwo urządzenia lub systemu oceniać można na podstawie wartości prawdopodobieństwa Pz. Wymagania bezpieczeństwa wyrażone dla odpowiednich kategorii urządzeń w dyrektywie ATEX 100A w sposób jakościowy nie mają bezpośrednio przyporządkowanej wartości miary bezpieczeństwa. Wymaganego dopełnienia można dopatrywać się w stopniowaniu poziomu nienaruszalności bezpieczeństwa SIL.

Artykuł wyjaśnia koncepcję normy EN 50495 [7] dotyczącej monitorowania potencjalnych źródeł zapłonu urządzeń elektrycznych w wykonaniu przeciwwybuchowym oraz wymogów w stosunku do poziomu bezpieczeństwa urządzeń ochronnych.

Tematem przewodnim dorocznego spotkania NAMUR-u – organizacji zawodowej niemieckich elektroautomatyków – było tym roku Bezpieczeństwo Funkcjonalne. Wśród zgromadzonej rzeszy ponad 550 inżynierów z przemysłu procesowego z Niemiec i innych krajów Europy zagadnienia bezpieczeństwa znalazły w ten sposób istotne wsparcie. Należy jednak stwierdzić, że NAMUR, co wskazano w otwierających zjazd wystąpieniach, już od lat zajmował się sukcesywnie bezpieczeństwem systemów i obiektów przemysłowych i nadal, jak widać, intensywnie się tymi zagadnieniami zajmuje. Sytuacja niemieckiego przemysłu procesowego jest jednak zupełnie odmienna od przemysłu w Polsce czy np. w Chinach.

Automatyzacja procesów jest obecnie niemożliwa bez elementów, które mogą być wykorzystywane do wielu różnych celów w ramach bezpieczeństwa funkcjonalnego, zgodnie z normami EN 61508 [1] oraz EN 61511 [2] (SIL – Safety Integrity Level), a także ochrony przeciwwybuchowej. Liczba rozwiązań, spełniających te wymogi, konsekwentnie rosła w ciągu ostatnich lat. W przeszłości używano niemal wyłącznie separatorów sygnałów dyskretnych, na przykład systemu ISpac firmy R.STAHL. Użytkownik mógł wykorzystywać pełen wachlarz odpowiednich separatorów. Dość długo jednak odpowiednie protokoły magistrali nie były dostępne dla rozproszonych systemów wej/wyj oraz Fieldbus. Obecnie sytuacja radykalnie się zmieniła. Protokoły takie jak ProfiSafe, Foundation Fieldbus (F-SIF) i inne protokoły konkretnych producentów są już dostępne dla komunikacji opartej o magistrale. Dzięki temu otwiera się wiele możliwości przed różnymi rozwiązaniami, od klasycznego standardu 4...20 mA, przez rozproszone wej/wyj, aż do technologii Fieldbus. Pojawia się więc pytanie o przyszłość, zalety i wady zgodnej z SIL technologii interfejsów.

Coraz szybszy rozwój obiektów i systemów produkcyjnych z wieloma węzłami krytycznymi zmusza duże zakłady przemysłu procesowego do wprowadzenia nowoczesnych systemów zarządzania bezpieczeństwem. Jeden z dużych zakładów przemysłu chemicznego zaprosił Dział Ekspertyz firmy ASE do współpracy i przedstawienia propozycji sposobu wykonania takiego systemu. We współpracy z Politechniką Gdańską Dział Ekspertyz ASE zaproponował i zrealizował jako pierwszy krok Audyt wstępny systemu zarządzania bezpieczeństwem procesowym i funkcjonalnym.

Bezpieczeństwo funkcjonalne pełni jedną z kluczowych ról w procesie zarządzania bezpieczeństwem w cyklu życia systemu technicznego i dotyczy właściwego projektowania oraz późniejszego utrzymywania systemów technicznych związanych z bezpieczeństwem, wykonanych w technologii E/E/PE (elementy elektryczne/elektroniczne/elektroniczne programowalne) realizujących tzw. funkcje bezpieczeństwa SRF (ang. safety related function). W przemyśle procesowym funkcje te nazywa się SIF (ang. safety instrumented functions), a systemy te określa się mianem SIS (ang. safety instrumented system).